Το ενδιαφέρον των σύγχρονων ερευνών στο χώρο της Κοινωνικής Ψυχολογίας εστιάζεται στην επίδραση που έχει ο τρόπος που μεγαλώνει το άτομο στις επιλογές που κάνει. Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών αποδεικνύουν πως οι ελεύθερες επιλογές μας δεν είναι και τόσο ελεύθερες εν τέλει. Πιο συγκεκριμένα έχει βρεθεί πως το τι θα επιλέξει κάποιος εξαρτάται στενά από τις επιλογές των γονιών του και των σημαντικών για αυτόν άλλων καθώς επίσης και από τις αρχές, τις αξίες και τα πιστεύω που του έχουν κληροδοτηθεί. Εξίσου σημαντικοί παράγοντες είναι το πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μεγαλώνει το άτομο καθώς ακόμη και τα γεγονότα ζωής που σημαδεύουν τη ζωή του κάθε ατόμου.
Στην καλύτερη κατανόηση των παραπάνω συμπερασμάτων, πιστεύεται πως θα βοηθήσουν τα παρακάτω παραδείγματα. Ας σκεφτούμε αρχικά ένα 2χρονο κοριτσάκι που μεγαλώνει σε μια οικογένεια όπου υπάρχει ένα ακόμη μικρότερο παιδί. Το κορίτσι αυτό το μαθαίνουν από τα δύο του χρόνια να είναι υπεύθυνο, να φροντίζει το μικρότερο αδελφάκι της και γενικότερα να είναι το καλό παιδί που οι γονείς και η κοινωνία επιθυμούν. Το κοριτσάκι αυτό, λοιπόν, μεγαλώνοντας έχοντας ως οδηγό τα παραπάνω επιλέγει να βοηθά, να αγαπά βαθειά και να είναι πάντα σωστή και υπεύθυνη. Ακόμη και το επάγγελμα της το επιλέγει με απώτερο σκοπό να βοηθά τους άλλους. Κατά πόσο οι επιλογές της είναι ελεύθερες; Αν υπήρχαν διαφορετικά δεδομένα στη ζωή της θα έκανε τις ίδιες επιλογές; Κατά αντιστοιχία, ένα αγοράκι που μεγαλώνει σε μια οικογένεια όπου τα χρήματα, η δόξα, η εξουσία και η επαγγελματική επιτυχία θεωρούνται τα μέγιστα αγαθά, και που επιλέγει να γίνει δικηγόρος ή γιατρός, προβαίνει σε αυτήν του την επιλογή ελεύθερα;
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι πιθανότατα πως όχι. Αυτό δε σημαίνει βέβαια πως είμαστε έρμαια των επιλογών και των θέλω των σημαντικών για εμάς άλλων. Σαφώς και μας επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό, ωστόσο, πάντοτε υπάρχει η δυνατότητα και η υποχρέωση να θέσουμε όρια τόσο στους άλλους όσο και στους ίδιους μας τους εαυτούς.
Τελειώνοντας θα ήταν καλό ως γονείς να αναλογιστούμε αρχικά τι ακριβώς επηρέασε, και με ποιο τρόπο, τις επιλογές που έχουμε κάνει στη ζωή μας και αφού τις αξιολογήσουμε να σκεφτούμε πολύ σοβαρά πως εμείς επηρεάζουμε τις επιλογές των δικών μας παιδιών. Με αυτόν τον τρόπο θα επιτρέψουμε στα παιδιά μας να είναι στο μέτρο του δυνατού ελεύθερα να επιλέξουν τα ίδια τη ζωή που θέλουν να ζήσουν. Κατά συνέπεια, σε ένα ιδανικό περιβάλλον, θα μπορούσε να υπάρξουν αληθινά ελεύθερα παιδιά που να είναι κύριοι του εαυτού τους και ως εκ τούτου να δημιουργηθεί μια ελεύθερη κοινωνία.
Δήμητρα Καραμποΐκη
Ψυχολόγος
